کشور بنگلادش غالباً با بی ثباتی و حکومت های
نظامی روبرو بوده است و سیاست یکپارچه و شفافی به منظور امنیت ملی این
کشور تدوین نشده است و غالباً نوع و گرایش حکومت های که روی کار می آیند،
سیاست های امنیتی این کشور را شکل می دهند. دو حزب مهم بنگلادش حزب عوامی
لیگ و حزب ناسیونالیست بنگلادش هستند. رهبری حزب عوامی لیگ با گرایش به
هند، اعتقاد به سکولاریسم و حمایت از اقلیت های مذهبی در برابر مسلمانان
به عهده شیخ حسینا است. حزب ناسیونالیست بنگلادش با هدف وحدت ملی به منظور
ایجاد دموکراسی تشکیل شد. اکنون این حزب دارای گرایشاتی نزدیک به حزب
جماعت اسلامی بنگلادش که به عنوان یک گروه افراط گرای اسلامی شناخته می
شود، می باشد. خالده ضیا رهبر کنونی این حزب است.
تهدیدهای امنیت بنگلادش در سه سطح قابل بررسی است: تهدیدهای داخلی، تهدیدهای منطقه ای و بین المللی که هر یک به تفکیک بیان می شود.
● تهدیدهای داخلی
ِ▪ چالش های طبیعی - زیست محیطی: بنگلادش یک
سرزمین دلتایی با دو رود مهم گنگ و براهماپوترا و انشعابات متعدد می باشد.
وقوع بارانهای شدید موسمی موجب بالا آمدن سطح آب و طغیان رودخانه می شود.
هر سال تقریباً ۴۰ درصد از خاک بنگلادش با سیل مواجه می شود. هم چنین گرم
شدن زمین و آب شدن یخ های کوه هیمالیا موجب وقوع سیل در این منطقه می
گردد. طوفان های شدید هر ۲،۳ سال یکبار نیز موجب تخریب ساختمان ها و
تأسیسات می گردد.
▪ چالش های اجتماعی و رفاهی: جمعیت بنگلادش در
سال ۲۰۰۷، ۱۴۳۹۱۰۰۰ نفر می باشد، در حالی که مساحت این کشور ۱۴۷۵۷۰
کیلومتر مربع می باشد. تأمین غذا، مسکن و خدمات بهداشتی و رفاهی این جمعیت
هزینه سنگینی بر این کشور تحمیل کرده است. ضمن آن که حوادث طبیعی نیز باعث
نابودی محصولات کشاورزی در برخی سال ها می گردد که فقر را تشدید می نماید.
بر اساس آمارها ۸۰ درصد مردم بنگلادش با درآمد کم تر از دو دلار در روز
زندگی می کنند.
▪ خشونت و تروریسم: تظاهرات و شورش های مردمی
از ویژگی های جامعه بنگلادش به شمار می رود. شورش سربازان علیه افسران،
شورش مسلمانان علیه اقلیت های مذهبی مانند هندها و بودایی ها، افزایش
کشتارهای خارج از چارچوب های قضایی از این موارد هستند. آمارها حاکی از آن
است که خشونت های سیاسی در سال ۲۰۱۰ نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
● تهدیدهای منطقه ای
▪ درگیری های ارضی و مرزی دریایی: دو کشور هند و
بنگلادش بر سر مرز دریای با یکدیگر اختلاف دارند و علی رغم برخی توافقات
هم چنان این مسئله باقی است. ضمن آن که کشف یک جزیره به نام تالپاتی در
اواخر دهه ۷۰، موضع را پیچیده تر کرد. هر دو کشور ادعای مالکیت این جزیره
را دارند.
از سال ۱۹۷۷ به منظور تقسیم آب رودخانه گنگ
مذاکراتی میان هند و بنگلادش صورت گرفته است، اما رضایت دو طرف را در بر
نداشته است. ایجاد سد فاراکا توسط هند بر روی رودخانه موجب کم آبی در فصل
خشک در کشور بنگلادش شده و در دوران باران های موسمی، هند با هدایت کردن
آب های اضافی به سمت بنگلادش، موجب وقوع سیل در این کشور می گردد.
مسئله دیگر کریدور تین بیگا است. تین بیگا نام
جاده ای میان بنگلادش و دو روستای متعلق به بنگلادش در هند است. بنگلادش
خواستار واگذاری این جاده به بنگلادش می باشد.
▪ مهاجران: جمعیت کثیر بنگلادش به مناطق مجاور
به ویژه ایالت آسام هند مهاجرت می کنند. مسئولان کشور هند معتقدند مهاجران
بنگلادش چریک های جبهه متحد آزادیبخش آسام را تحریک می کنند و خواهان
بازگشت آنان به هند هستند. هم چنین مهاجرت مسلمانان میانمار به بنگلادش
موجب درگیری های مرزی میان دو کشور نیز شده است. در اوایل قرن بیستم گروهی
از مسلمانان بنگلادش به میانمار مهاجرت نموده و در منطقه آراکان سکونت
کردند. اما به علت عدم همکاری این افراد با دولت میانمار، دولت میانمار
همواره آن ها به صورت افراد غیر خودی می نگریسته است. در مقاطعی مانند سال
۱۹۷۷ و پس از آن در سال ۱۹۹۱ مسلمانان آراکان به بنگلادش مهاجرت می کردند.
در حالی که دولت میانمار بنگلادش را حامی این مسلمانان می داند، دولت
بنگلادش به علت چند دهه زندگی در میانمار آن ها را میانماری می خوانداین
افراد عمدتاً از گروه بومی روهینگا (Rohingya) هستند.
حرکت های افراطی و تجزیه طلبانه: همان طور که
بیان شد، دولت هند، مهاجران بنگلادشی را عامل تحریک جبهه متحد آزادیبخش
آسام و حرکت های افراطی و جدایی طلبانه می داند. ضمن آن که هندی ها به
حمایت از گروه شانتی باهین در چیتاگنگ بنگلادش اقدام می کند که موجب
درگیری در تپه های چیتاگنگ می شود و در یک دوره ۲۰ ساله درگیری، ۸۵۰۰ نفر
کشته شده اند.
گروه های نظامی افراطی بنگلادش شامل جماعت
المجاهدین بنگلادش (JMB) ، حرکت الجهاد الاسلامی (Huji) جاگراتا مسلم
جاناتای بنگلادش (JMJB ) می باشند. قابل ذکر است دو حزب حرکت جماعت اسلامی
و اوکیا جوت اسلامی (IOJ) با حزب ناسیونالیست بنگلادش ائتلاف کرده اند.
شواهد حاکی از آن است که این دو حزب با حزب حرکت الجهاد الاسلامی پبوندهای
عمیقی دارند. حزب حرکت الجهاد الاسلامی نیز به سمت القاعده جهت گیری دارد.
▪ چالش های اقتصادی: ضعف اقتصادی بنگلادش و
نیاز این کشور به برقراری روابط تجاری با همسایگان به ویژه دولت هند، موجب
عدم توازن تجاری این کشور با همسایگان خود گشته است. هم چنین وقع بحران
های طبیعی مانند سیل و طوفان بنگلادش را نیازمند کمک می سازد که دریافت
وام و کمک های اعتباری بدهی های این کشور را افزایش می دهد.
● امنیت بین المللی
▪ انرژی: ۸۰ درصد برق بنگلادش از نیروگاه های
گازی تآمین می شود، در حالی که پیش بینی می شود ذخایر گازی این کشور در ۳
تا ۵ سال آینده پایان یابد. لذا امنیت انرژی و امکان بهره گیری از منابع
انرژی کشورهای عربی خلیج فارس برای آن ها اهمیت ویژه ای دارد.
جلب توجه دولت ها و سازمان های بین المللی:
کشور بنگلادش با یک وضعیت بی ثبات اقتصادی و سیاسی بدون حمایت دیگران قادر
به اداره کشور نیست. لذا این کشور در جهت کسب حمایت دولت ها و سازمان های
بین المللی تلاش می کند. به عبارت دیگر امنیت این کشور وابسته به میزان
کمک و پشتیبانی سایرین می باشد.
● مدیریت چالش های امنیتی
نوع برخورد دولت بنگلادش با این چالش ها به دو
صورت است: در برخی موارد رویکرد سیاسی دولتهای حاکم تأثیری در مدیریت
تهدیدها ندارد، اما در موارد دیگر نوع مدیریت تهدیدها بسته به حزب حاکم
متفاوت بوده است. سیاست های دولت بنگلادش از زمان تأسیس نسبت به
چالش های طبیعی-زیست محیطی و چالش های اجتماعی-رفاهی، نیاز به انرژی و جلب
توجه دولت ها و سازمان های بین المللی به طور کلی یکسان بوده است. بنگلادش
همواره سعی بر آن داشته از کمک های مالی و اقتصادی نهادها و سازمان ها به
منظور کاهش مشکلات داخلی خود استفاده نماید. در این راستا کمک های اتحادیه
کشورهای مشترک المنافع , نهادهای تخصصی سازمان ملل قابل ذکر است. هم چنین
دولت های قدرتمند مانند امریکا از بنگلادش حمایت به عمل آورده اند. برای
مثال امریکا در سال ۲۰۰۹، ۱۷۶۷۵۶۰۰۰میلیون دلار در جهت کمک های توسعه،
تآمین غذا و خدمات بهداشتی، کمک به بودجه اقتصادی، مبارزه با مواد مخدر و
مقابله با تروریسم به بنگلادش کمک کرده است.
در راستای جلب نظر سایرین نیز بنگلادش اقدام به
شرکت گسترده در عملیات حفظ صلح نموده است و سومین کشور فعال در این حوزه
است. این گونه فعالیت ها ضمن کسب درآمد برای سربازان بنگلادش، موجب کسب
پرستیژ و نزدیکی آن ها با قدرت های منطقه ای و بین المللی می گردد.
در چالش های بنگلادش با هند اعم از مسائل مرزی،
مهاجرت و افراط گرایی، حزب ناسیونالیست بنگلادش به پاکستان تمایل بیشتری
دارد و منازعات تشدید می شود، در حالی که حزب عوامی لیگ خواهان کم رنگ
کردن و حل منازعات با هند می باشد. بر این اساس حزب حاکم به رهبری خانم
شیخ حسینا (که در سال های ۲۰۰۱-۱۹۹۶ و از سال ۲۰۰۹ تاکنون قدرت را دست
دارد.) در پی بهبود روابط با هند و چین است. در این راستا بنگلادش با نزدیکی به چین تلاش
می کند حجم روابط تجاری دو جانبه با چین را افزایش دهد و با بهره گیری از
نفوذ چین در میانمار، موضوع مسلمانان آراکان را حل و فصل نماید. در یک
بیانیه مشترک در مارس ۲۰۱۰ اصطلاح همکاری مبتنی بر مشارکت همه
جانبه(Closer Comprehensive Partnership of Cooperation) برای توصیف روابط
دو جانبه چین و بنگلادش مطرح شد.
● نتیجه گیری
کشور بنگلادش از سند مشخصی که تهدیدهای امنیتی
این کشور را اولویت بندی نماید، برخوردار نیست. بخش عمده ای از مشکلات
بنگلادش به شرایط داخلی این کشور و عدم وجود یک دولت با ثبات بر می گردد.
بخش دیگری از مسائل آن ناشی از شرایط طبیعی اعم از وضعیت آب و هوایی،
تراکم جمعیت و کمبود ذخایر انرژی می باشد. به منظور تأمین امنیت ملی این
کشور، ایجاد یک چارچوب مشخص و تشکیل دولت منسجم ضروری است. ضمن آن که کشور
بنگلادش نیاز به حمایت دولت های دیگر نیز دارد.
|
